عقب زدگی زانو یا ژنو رکورواتوم در کودکان و درمان آن
دامنه ی حرکتی زانو برای عقب رفتن، در حالت طبیعی 135-0 درجه است. در ژنو رکورواتوم، زانوی کودک بخاطر تحمل وزن شدید بیشتر از این مقدار به عقب خم می شود.
علائم تشخیصی ژنو رکورواتومGenu recurvatum
شدت علائم به شدت آسیب و درجه ی هایپر اکستنشن زانو دارد. اما در ادامه به یک سری از علائم اشاره خواهیم کرد:
- درد، التهاب و تورم مفصل زانو
- احساس بیرون زدگی زانو
- شکل ظاهری زانو (انحراف و یا خم شدن زانو به عقب)
- بی ثباتی مفصل و خالی کردن زانو
- عدم تعادل کودک هنگام راه رفتن
- ناتوانی برای ایستادن روی یک پا
- آب آوردن زانو در درجات شدید این عارضه
- محدودیت حرکتی (که از علائم بارز این عارضه می باشد)
دلایل ایجاد ژنو رکورواتوم
- شلی لیگامان های مفصل زانو
- اختلاف طول اندام های تحتانی
- عقب زدگی مادرزادی زانو
- ضعف عضله ی چهار سر ران
- فلج مغزی
- دیستروفی عضلانی
- بد جوش خوردن استخوان های اندام تحتانی پس از شکستگی
- بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
- ضعف عضله ی پوپلیتئوس که در پشت مفصل زانو قرار دارد
- راستای نامناسب استخوان های ران و درشت نی
ارزیابی و معاینات بالینی لازم
هنگام معاینه باید به عضلاتی که ممکن است کوتاه و یا کشیده شده باشند توجه کرد:
- ارزیابی عضلات همسترینگ و پوپلیتئوس جهت بررسی ضعف و یا کشیده شدن
- ارزیابی عضلات چهار سر و سولئوس جهت بررسی کوتاه شدن آن ها
- ارزیابی پاسچر فرد، به خصوص مفصل مچ پا و لگن
- بررسی درد و هرگونه تورم در ناحیه ی مفصل ران
- بررسی میزان بی ثباتی و میزان اکستنشن (باز شدن) زانو
تعیین میزان ژنو رکورواتوم
یک روش ساده برای تعیین شدت عقب زدگی زانو، اندازه گیری ارتفاع پاشنه با استفاده از یک خط کش می باشد. برای انجام این کار، ران کودک را به میز بچسبانید، انگشت شست را بالا برده و فاصله ی بین پایین پاشنه تا میز را برحسب سانتی متر اندازه بگیرید. از موثرترین روش ها برای تعیین ارتفاع پاشنه که متناظر با شدت عقب زدگی زانو می باشد، این روش اندازه گیری است. هر یک سانتی متر ارتفاع پاشنه نشان دهنده ی یک درجه هایپر اکستنشن است که با توجه به ارزیابی دامنۀ حرکتی زانو، علامت منفی برای آن در نظر گرفته می شود. به این صورت که در کودکی با هایپر اکستنشن منفی پنج درجه، ارتفاع پاشنه اش پنج سانتی متر می باشد.
عوارض ژنو رکورواتوم در کودکان
علاوه بر درد مفصل زانو هنگام راه رفتن، در صورتی که این عارضه به موقع درمان نشود بنا به دلیل آسیب پذیری زانو، بیماری و آسیب های بیشتری در زانو رخ می دهد مانند:
- تغییر الگوی راه رفتن کودک
- اسکولیوز ستون فقرات
- آرتروز زانو در بزرگسالی
- ایجاد دفورمیتی در پاهای کودک
درمان ژنو رکورواتوم در کودکان
در صورتی که میزان عقب زدگی زانوی کودک شما خفیف می باشد، نیاز به درمان خاصی ندارد و تنها پیگیری کردن مداوم و معاینه توسط پزشک کافی می باشد. و ممکن است با افزایش سن تا 7-6 سالگی بهبود پیدا کند.
اگر کودک به صورت ارادی زانو را به سمت عقب هل می دهد باید مانع تکرار این وضعیت شوید. ضمنا پوشیدن کفش های زیره تخت که پاشنه ندارند مانند بعضی از کفش های اسپرت و کالج، به هیچ عنوان مناسب کودکی با زانوی عقب زده نمی باشد. و باید از کفش هایی که پاشنه ی بلند تری دارند استفاده کنند.
لباس برند کودک 15 مدل با طرح گل
دارو درمانی: در صورتی که علت ایجاد عقب زدگی زانو یک بیماری زمینه ای است نیاز به تجویز دارو می باشد. همچنین اگر درد زانو شدید باشد ممکن است پزشک برای کاهش درد دارو تجویز نماید.
کفی و یا کفش طبی: در موارد متوسط تا شدید این عارضه، می توان با استفاده از کفی و یا کفش طبیمخصوص از طریق جابه جا کردن خط وزن، از کشیدگی بافت نرم پشت مفصل زانو جلوگیری کرد. در این صورت با گذشت زمان، افزایش سن و رفع شلی لیگامانی عوارض ناشی از کشیدگی بافت نرم به حداقل خواهد رسید.
بریس و یا زانو بند: در موارد شدید از زانو بند ها استفاده می شود. بریس زانو علاوه بر محافظت از مفصل زانو، باعث ثبات ران و همچنین محدودیت حرکتی در حرکات غیر عادی مفصل زانو می شود. می توان از بانداژ کردن زانو برای کاهش تورم و درد زانوی کودک استفاده کرد.
فیزیوتراپی و کاردرمانی: با استفاده از تمرینات درمانی می توان از پیشرفت این عارضه جلوگیری کرد. همچنین میزان درد را تا حد زیادی کاهش داد. کاردرمانی به خصوص در کودکان فلج مغزی که دچار عقب زدگی زانو می باشند بسیار موثر است.
جراحی: در موارد بسیار شدید که با استفاده از روش های فوق نتیجه ی مناسبی حاصل نشده باشد، نیاز به جراحی با استفاده از محدود کردن انحنای زانو به عقب، ترمیم تاندون های مفصل زانو و... می باشد.
تمرینات ورزشی مناسب برای درمان
از موثر ترین روش های کاردرمانی برای ژنو رکورواتوم، انجام تمرینات ورزشی می باشد. کاردرمانگر برای تقویت عضلات ضعیف ابتدا باید بداند ضعف کدام بافت عضلانی باعث ایجاد هایپر اکستنشن زانو شده است. سپس با توجه به آن، حرکات اصلاحی لازم را طراحی نماید. انجام این تمرینات ورزشی باعث ایجاد موارد زیر می گردد:
- بهبود تعادل هنگام ایستادن و راه رفتن
- افزایش گردش خون، بهبود و ترمیم بافت های آسیب دیده
- تقویت عضلات ران و ساق پا
ماساژ درمانی
یکی از روش های دیگر برای درمان عقب زدگی زانو، ماساژ درمانی می باشد. درمانگر در این روش با استفاده از ماساژ، آسیب های وارده به زانو را بهبود می بخشد. از مزایای آن می توان موارد زیر را نام برد:
- کاهش تورم و درد زانو
- رفع اسپاسم و گرفتگی های عضلات ران و زانو
- کمک به حفظ تعادل کودک و همچنین کمک به پایداری زانو و جلوگیری از افتادن کودک
الکتروتراپی
در این روش، با انتقال جریان الکتریکی کنترل شده به نواحی آسیب دیده زانو، به رفع آسیب دیدگی های زانو پرداخته می شود. لازم به ذکر است که، این روش در مواردی استفاده می شود که علت عقب زدگی زانو به دلیل مشکلات سیستم عصبی باشد.
نمونه هایی از تمرینات اصلاحی برای درمان ژنو رکورواتوم
تمرین اول (حرکت پل)
با انجام این تمرین عضلات لگن کودک تقویت و به حفظ تعادل آن کمک می شود. از کودک بخواهید به پشت خوابیده و زانو ها را خم کند. کف پا را به زمین چسبانده و با فشار کمر، باسن را از زمین بلند کند. 20-10 ثانیه مکث کرده و باسن را روی زمین قرار دهد. 10 بار این حرکت تکرار گردد.
تمرین دوم (حرکت اسکات)
این تمرین به تقویت عضلات پا و مفصل زانو کمک می کند. برای انجام این حرکت از کودک بخواهید پا را به عرض شانه باز کند، سپس زانو ها را خم کرده، پایین رفته و دوباره بالا بیاید. مانند حرکت بشین پاشو. این حرکت نیز 10 بار تکرار گردد.
تمرین سوم
این حرکت باعث تقویت عضلات چهار سر ران می شود. کودک را به پشت بخوابانید. یکی از زانو ها را در حالی که پای دیگر کاملا صاف و کشیده روی زمین قرار دارد، خم کنید. سپس از او بخواهید با فشار لگن، پای صاف را تا جایی که زانو با زانوی پای خم شده هم سطح شود بلند کند. این کشش را 20-10 ثانیه نگه داشته و سپس پا را به آرامی روی زمین قرار دهد. این تمرین را 10 بار تکرار کنید. سپس برای پای مقابل هم همین حرکت را انجام دهید.
تمرین چهارم
این تمرین برای تقویت عضلات همسترینگ مناسب است. این بار کودک را به شکم بخوابانید. سپس به یکی از مچ های پا، یک باند کشی ببندید. سر دیگر باند را به جایی مانند میز وصل کنید و یا خودتان و یا درمانگر سر دیگر کش را در دست بگیرید. از کودک بخواهید زانوی پایی را که مچ آن بسته شده به پشت خم کند. این حرکت را 10 بار تکرار کرده و سپس برای پای مقابل انجام دهید.
تمرین پنجم (عقب عقب راه رفتن با کوله پشتی)
در این تمرین از یک کوله پشتی همراه با چند کتاب که کودک قادر به تحمل وزن آن باشد استفاده کرده و از کودک می خواهیم به مدت 5 دقیقه به صورت عقب عقب راه برود.
حرف آخر
در این مقاله سعی کردیم روش های اصلاحی و درمانی عقب زدگی زانو را برایتان شرح دهیم. همان طور که می دانید درمان به موقع می تواند از ایجاد آسیب های ثانویه و عوارض جدی در آینده جلوگیری کند. پس در صورت مشاهده ی هرگونه ناهنجاری در اندام های کودکتان بلافاصله با پزشک مناسب مشورت نمایید تا نتیجه ی بهتری از درمان بگیرید.
