زردی یا یرقان در نوزادان

این مقاله به بررسی بیماری زردی در نوزادن می پردازد و اثرات شیر مادر را مورد بررسی قرار می دهد.

درصد زیادی از نوزادان ترم، یعنی نوزادانی که در زمان طبیعی زایمان به دنیا آمده اند، در طول یک یا دو هفتۀ اول زندگی، یک ته مایۀ زرد رنگ در پوستشان دارند که زردی یا یرقان نامیده می شود. واقعیت این است که تمام نوزادان تا حدی زردی دارند، اما ممکن است همیشه قابل مشاهده نباشد.

برای بیشتر نوزادان، این یک عارضۀ موقتی و بی خطر است که خود به خود یا با درمان های ساده رفع می شود. اما در برخی موارد نادر، زردی بسیار جدی تر می شود، بنابراین مهم است که مراقب کودکتان باشید تا از وقوع هر گونه مشکلی پیشگیری کنید.

زردی یا یرقان در نوزادان به دلیل میزان بالایی از بیلی روبین در بدنشان ایجاد می شود. این بیماری، سبب ایجاد رنگدانه زرد در پوست و سفیدی چشم می شود. این شرایط بسیار رایج است و در اکثر موارد به نوزاد آسیب نمی رساند.

بیلی روبین یک رنگدانه زرد رنگ است، که به طور طبیعی از طریق تجزیه گلبول های قرمز در تمام بزرگسالان و کودکان تولید می شود. این بیلی روبین در کبد پردازش می شود سپس از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود.

این فرآیند به طور معمول هم در بزرگسالان و هم در کودکان اتفاق می افتد و هنگامی که این روند مختل نشود، باعث ایجاد زردی می شود اما در مورد نوزادان، کبد آن ها هنوز نابالغ است. و برای پردازش بیلی روبین، ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد، تا شروع به پردازش کند.

در طول این دوره، طبیعی است که کودک مبتلا به زردی شود. این زردی نوزاد، پس از اینکه کبد شروع به کار کردن به طور طبیعی می کند، از بین می رود در حالی که در اکثر موارد، زردی نوزادان نگران کننده نیست، اما گاهی اوقات ممکن است نشانه ای از یک مشکل اساسی باشد. زردی که در طولانی مدت از بین می رود، باعث ایجاد مشکلات پزشکی می شود.

زردی در بدن نوزاد از کدام قسمت شروع می شود؟

زردی نوزاد از قسمت سر شروع میشود و کم کم با شدت گرفتن ان به سمت شانه و تنه و پاها می رود، در صورتی که میزان بیلی روبین بالا باشد زردی تا زیر زانوها و کف دست ظاهر می شود.

اگر زردی نوزاد زیاد باشد با مشاهده می توان فهمید که نوزاد زرد است و برای تعیین دقیق درجه زردی ازمایش داده میشود، اما اگر درجه زردی پایینتر باشد باید آزمایش انجام شود تا مشخص شود.

حدود 60 درصد نوزادان با وزن طبیعی و 80 درصد نوزدان نارس در هفته اول بعد از تولد زرد می شوند. در بعضی از نوزادان، فقط بخش سفید چشم زرد می گردد، بعضی دیگر نه فقط چشم، بلکه پوست بدنشان نیز زرد می شود.

نشانه های یک نوزاد مبتلا به زردی

• ادرار تیره و زرد در حالی که باید بی رنگ باشد
• مدفوع بی رنگ در صورتی که مدفوع نوزاد باید سبز یا زرد باشد
• در مکیدن شیر ضعیف عمل می کند
• خسته به نظر می رسد
• گریه های بلند دارد

زرد شدن به این علت است که ماده رنگی به نام بیلی روبین در خون این نوزادان به وجود می آید. این ماده در بافت های مختلف بدن مخصوصاً در چشم و پوست نوزاد جمع شده و رسوب می کند. در نتیجه پوست بدن زرد می گردد. ماده رنگی بیلی روبین معمولاً در نتیجه تخریب بیش از حد گلبول های قرمز خون نوزاد به وجود می آید، ولی علل دیگری نیز دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

ناسازگاری خون مادر و جنین و پیدایش زردی

که به دلیل عدم تطابق گروه خونی مادر و نزاد به وجود می آید. نوزادانی که گروه خونی شان با گروه خونی مادرشان سازگار نیست. کودکانی که نوع خون آن ها با مادرن شان سازگار نیست، می توانند آنتی بادی هایی تولید کنند که بتوانند گلبول های قرمز خود را از بین ببرند و باعث افزایش ناگهانی میزان بیلی روبین شوند.
مانند (اگر مادر گروه خون O داشته باشد ولی نوزاد گروه خون A یا B داشته باشد. یا اگر مادر Rh منفی و نوزاد Rh مثبت داشته باشد.)

زردی ناشی از شیر مادر

که به دلیل ناکافی بودن شیر مادر به وجود می اید ارتباطی با نوع شیر مادر و ترکیبات آن ندارد. این نوع زردی با تغذیه مناسب و مکرر درمان می شود. اگر فکر می کنید نوزادتان شیر مادر کافی نمی خورد، مشکل تغذیه را حتماً با پزشک مطرح کنید و نحوهٔ درست شیردهی و تعداد دفعات مناسب شیر خوردن نوزاد را بدانید. کارشناسان توصیه می کنند در روزهای اول، یعنی حدوداً یک هفتۀ اول تولد لازم است حداقل هشت تا 12 بار در شبانه روز به نوزاد خود شیر بدهید. اما وقتی مطمئن هستید نوزادتان شیر مادر کافی دریافت می کند ولی باز هم علائم زردی را دارد، البته باز هم پس از اطلاع به پزشک و بعد از تأیید او، می توان با راهنمایی های ضروری پزشک و وعده های تغذیۀ بیشتر مثل اضافه کردن شیر خشک به عنوان مکمل در برنامۀ تغذیۀ نوزاد، احتمال بروز زردی را از بین برد.

زردی یا فاویشم ناشی از پرخونی

که معمولا از نادران دیابتی یا نوزادانی که در شکم مادر با iugr یا محدودیت رشد داخل رحمی همراه بودند.

• نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت
• نوزاد مبتلا به فاوویسم
• نوزادان نارس (نوزادانی که زودتر از 37 هفته بارداری متولد شده اند)
• نوزادانی که به میزان کافی شیر مادر دریافت نمی کنند
• نوزادان متولد شده با وزن کم
• نوزادانی که مشکلات تنفسی دارند​

آیا به کودکم شیر بدهم یا ندهم؟ شیردهی را برای چه مدت قطع کنم؟

دو گروه از نوزادان هستند که با خوردن شیر مادر به زردی مبتلا می شوند:

گروه اول نوزادنی اند که به روش سزارین بدنیا آمدند و چون جریان شیر مادر هنوز قدرت نگرفته نوزاد نمی توانند شیر با حجم مناسب را دریافت کنند، در این حالت باید مادر در تغذیه نوزاد با شیر خود استمرار ورزد تا جریان و حجم شیر مناسب شود در واقع این نوع زردی از کمبود شیر مادر به وجود می آید و رفته رفته با ادامه دادن شیردهی توسط مادر تقویت می شود و جبران انجام می شود.

نوع دوم زردی شیرمادر در واقع این زردی به دلیل وجود موادی در شیر مادر بوجود می آید و باعث غیرفعال شدن آنزیم های کبدی و روده ای نوزاد میشود، که باعث می شود مواد صفراوی در بدن نوزاد باز جذب شوند.

راهکار جهت کاهش زردی نوزاد ناشی از شیر مادر

در چنین مواقعی همچنان که شیر مادر را ادمه می دهید و مرتب زردی را چک می کنیم چنانچه زردی شدت گرفت توصیه به قطع شیر مادر برای 48 ساعت دارین و در این بازه زمانی برای تغذیه نوزاد از شیر خشک استفاده می کنیم و مادر هم برای جلوگیری از تورم پستان و انبار شدن شیر در پستانهایش میتواند شیر را بدوشد و دور بریزید ولی بعد از 48 ساعت مجددا شیردهی را آغاز می کنیم.

چه مقدار زردی در نوزادن خطرناک نیست؟

درجه زردی نوزادان در روز های بدو تولد به دلیل سطوح بالای بیلی روبین خون تغییر می کند. با توجه به روز هایی که از تولد نوزاد می گذرد سطح بیلی روبین خون و شدت آن اندازه گیری می شود. در صورتی که در 24 ساعت اول زندگی نوزاد بیلی روبین بالاتر از 5 باشد، شدت آن زیاد است و باید سریعاً به پزشک مراجعه شود. اما در صورتی که این درجه زردی نوزاد تازه متولد شده در روز های بعدی نشان داده شود طبیعی بوده و در صورتی غیر عادی محسوب می شود که درجه زردی به عدد 7 تا 8 برسد.

آخرین و بیشترین شدت درجه زردی، 25 است. در روز های پس از تولد نوزاد اگر درجه زردی 13 تا 14 و یا 15 تا 17 باشد خطرناک بوده و باید به پزشک مراجعه شود.

زردی چه آسیب های خطرناکی ممکن است به نوزاد وارد کند؟

اگر سطح بیلی روبین نوزادی خیلی بالا رود می تواند باعث آسیب همیشگی به سلول های عصبی شود.به عبارتی سهل انگاری دردرمان زردی نوزادان عوارضی جدی دارد از جمله:

• ناشنوایی عصبی حسی
• تشنج
• فلج مغزی
• کند ذهنی
• تاخیر در تکلم
• اختلال در تعادل حرکتی​​
• ناهنجاری های دندانی
• ایجاد بیش فعالی در کودکی​

درمان زردی در نوزادان به چه صورتی انجام می گیرد؟

پس از تشخیص زردی نوزاد، ممکن است پزشک قرار دادن نوزاد برهنه درحالی که چشمانش پوشانده شده است زیر نور آبی بیلی لایت را که اغلب کاملاً مؤثر است، پیشنهاد کند. اشعۀ فرابنفش این نور می تواند بیلی روبین را به شکلی تغییر دهد که نوزاد می تواند راحت تر آن را از طریق ادرار دفع کند.

یک گزینۀ دیگر، پیچیدن نوزاد در یک پتوی فیبر نوری به نام بیلی بلنکت یا بیلی پد است. با داشتن نسخه از پزشکتان، شاید بتوانید یکی از این پتوها را تهیه کنید و نوزاد را با دستور و اجازۀ پزشکتان در خانه درمان کنید. یادتان باشد خودسرانه و بدون نظر پزشک، خودتان اقدام به درمان نوزاد نکنید، زیرا با اینکه فتوتراپی معمولاً اثربخش است اما اگر نوزاد دچار مورد شدیدی از زردی شود یا با وجود فتوتراپی، سطح بیلی روبین همچنان افزایش یابد، ممکن است لازم باشد که او برای تعویض خون در بخش مراقبت های ویژۀ نوزادان بستری شود. طی این اقدام، مقداری از خون نوزاد را که حاوی سطوح بالایی از بیلی روبین است با خون اهدایی که حاوی سطوح نرمال است، جایگزین می کند.

کار مؤثر دیگری که ممکن است پزشک برای کاهش زردی پیشنهاد کند این است که دفعات شیردهی زیادی داشته باشید تا مطمئن شوید نوزادتان شیر مادر یا شیر خشک زیادی می خورد و دفعات مدفوع زیادی دارد.