همه چیز درباره واکسن های نوزادی

به مدد واکسیناسیون، بیماری هایی که از طریق واکسن قابل پیشگیری هستند نسبت به گذشته شیوع کمتری یافته اند.

اما این بیماری ها هنوز ریشه کن نشده اند. برخی از این بیماری ها هنوز هم در بعضی مناطق شیوع دارند. هر چه تعداد کمتری نوزاد واکسینه شوند، به مراتب نوزادان بیشتری بیمار خواهند شد.ایمن سازی فعال یا واکسیناسیون اقدام بسیار مهم و با ارزشی است که به منظور پیشگیری از عفونت یا کاهش شدت بیماری با تجویز آنتی بادی (پادتن) یا آنتی ژن صورت گرفته و به کمک آن می توان با هزینه ی اندکی از ابتلا به بسیاری از بیماری ها جلوگیری کرد. با اجرای برنامه ی واکسیناسیون همگانی در جهان شیوع بسیاری از بیماری های خطرناک در بین شیرخواران، کودکان و بالغین به شدت کاهش یافته است. به طوری که اکنون بیماری هایی مانند: دیفتری، کزاز، سیاه سرفه و فلج اطفال با موفقیت کنترل شده و در بسیاری از کشورها به کمترین میزان خود رسیده است. هم چنین بیماری آبله با واکسیناسیون همگانی و پیگیری جهانی به طور کامل ریشه کن شده است.

در حال حاضر برای بیش از 20 بیماری انسانی، واکسن وجود دارد که تعدادی از آن ها به طور همگانی و بقیه در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند.

جدول واکسن ضروری و اولیه ای که در دوره شیرخواری و کودکی

واکسن هایی که که به احتمال زیاد طی نخستین مراجعه در دوران طفولیت و نوباوگیبه کودک داده می شوند. از جمله سرخک، اوریون و سرخجه، آبله مرغان، روتاویروس، آنفلوانزا، PCV13، فلج اطفال، هپاتیتB، Hib ، DTaP و هپاتیت A است که معمولا طی 5 سال اول زندگی به کودک داده می شوند.واکسن بدو تولد، شامل واکسن سل یا همان ب ث ژ و واکسن فلج اطفال است. واکسن سل تزریقی است و واکسن فلج اطفال خوراکی است که در زمان بدو تولد انجام می گیرد.

بعد از تولد و قبل از مرخص شدن از بیمارستان:

واکسن ب ث ژ (BCG)

واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

واکسن تزریقی هپاتیت B (اولین تزریق)

2 ماهگی:

واکسن سه گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)

واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

واکسن تزریقی هپاتیت B (دومین تزریق)

4 ماهگی:

واکسن سه گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)

واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

6 ماهگی:

واکسن سه گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)

واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

واکسن تزریقی هپاتیت B (سومین تزریق)

12 ماهگی:

واکسن تزریقی سرخک، سرخچه و اوریون (MMR)

18 ماهگی:

واکسن سه گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)

واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

4 تا 6 سالگی:

واکسن سه گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (

DTaP)

واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)

واکسن تزریقی سرخک، سرخچه

و اوریون (MMR)

14 تا 16 سالگی:

واکسن تزریقی دوگانه دیفتری، کزاز ویژه بزرگسالان

موارد استثنا

در موارد استثنایی ممکن است تزریق واکسن به کودک مجاز نباشد، مانند اختلال در سیستم ایمنی که در این حالت با تشخیص پزشک یا واکسن تزریق نمی شود و یا واکسن مخصوص تزریق می شود.بعد از تزریق واکسن برخی کودکان ممکن است تب کنند و یا ناراحت گردند.در مورد نوزادان نارس و وزن کمتر از 2 کیلوگرم، برنامه واکسن هپاتیت B باید در چهار نوبت: بدو تولد، یک ماهگی، دو ماهگی و شش ماهگی انجام گیرد. بعد از سن 14 تا 16 سالگی، هر 10 سال باید واکسن دیفتری، کزاز ویژه بزرگسالان تزریق شود.

کارت واکسن و مراقبت کودک

در ایران هر کودک یک کارت مخصوص مراقبت کودک دارد که شامل جدول واکسیناسیون، تغذیه و روند رشد کودک می باشد. اگر فرزند شما این کارت را ندارد، در اولین فرصت به یکی از مراکز بهداشتی و درمانی در محدوده ی محل زندگی خود مراجعه نمایید و برای او پرونده تشکیل داده و کارت مراقبت کودک را دریافت کنید.

33 نکته قابل توجه در واکسیناسیون کودکان

نکات قابل توجه در واکسیناسیون بر اساس برنامه و راهنمای ایمن سازی مصوب (کمیته کشوری ایمنسازی)

1- برنامه ایمن سازی کودکان نارس و یا کم وزن نیز مطابق جدول ایمنسازی عادی است و تجویز به موقع واکسن ها اکیدا توصیه می شود.

2- شل بودن مدفوع یا سرماخوردگی مانع از انجام ایمنسازی نخواهد بود.

3- سوء تغذیه نه تنها مانعی برای ایمنسازی نیست، بلکه ایمنسازی به موقع کودکان مبتلا به سوء تغذیه اکیدا توصیه می شود.

4- برای هیچ واکسنی جز سیاه سرفه محدودیت سنی وجود ندارد و درصورت عدم سابقه ایمنسازی باید مطابق برنامه عمل شود.

5- در اختلالات ایمنی چه اولیه و چه اکتسابی مثل لوسمی (سرطان خون) و غیره واکسن های ویروسی زنده (مثل فلج اطفال و MMR) و واکسن BCG منع استعمال دارند.

6- در مورد واکسن های چند نوبتی مثل فلج اطفال، سه گانه و هپاتیت ب در صورتیکه به هر علت ایمنسازی طبق فواصل تعیین شده انجام نشده باشد، لزومی به از سرگرفتن واکسیناسیون نبوده و با احتساب واکسیناسیون قبلی، برنامه ایمن سازی طبق جدول مربوطه ادامه داده می شود.

7- اگر در تزریق واکسن سه گانه به کودک، تب بالای 40 درجه (درجه مقعدی) و یا تشنج عارض شود، در نوبت های بعدی بایستی از واکسن دوگانه استفاده شود زیرا احتمال دارد که باکتری ایجاد کننده سیاه سرفه عامل آسیب مغزی باشد.

همچنین اگر به علتی در سن زیر 7 سال واکسن دوگانه به جای سه گانه مصرف شود، لازم است جمعا سه نوبت تکرار شود و سه گانه اولی به جای یک نوبت محسوب خواهد شد.

8- تزریق واکسن سه گانه در کودکانیکه دچار ضایعات مغزی پیشرونده می باشند ممنوع است و باید از واکسن دوگانه استفاده شود.

9- فاصله بین نوبت سوم واکسن سه گانه و یادآوری سه گانه نبایستی از 6 ماه کمتر باشد.

10- پس از پایان 6 سالگی تلقیح واکسن سه گانه مجاز نیست و در صورت لزوم بایستی به جای آن از واکسن دوگانه ویژه بزرگسالان استفاده نموده.

11- در صورتیکه واکسن های زنده ویروسی بطور همزمان مورد استفاده قرار نگیرد، بایستی بین آنها حداقل یکماه فاصله باشد.

12- حتی المقدور از تزریق گاماگلوبولین به اطفال خودداری شود مگر در مواردی که پزشک جایز بداند در این صورت فاصله تجویز واکسن های ویروسی زنده ضعیف شده (به جز تب زرد و پولیو خوراکی)، با گاماگلوبولین و فرآورده های خونی لااقل سه ماه خواهد بود.

13- چنانچه تا 2 هفته بعد از تلقیح واکسن های زنده ویروسی (به جز تب زرد و پولیو خوراکی) به هر علت گاماگلوبولین و فرآورده های خونی تزریق شود پس از سه ماه واکسن تکرار شود.

14- به علت ریشه کنی آبله در جهان، تلقیح این واکسن به هیچ وجه لازم نمی باشد.

15- واکسن فلج اطفال تزریقی در افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی می باشند مطابق دستورالعمل کارخانه سازنده تلقیح گردد.

16- تغذیه با هر نوع شیر از جمله شیر مادر با خوراندن واکسن فلج اطفال مغایرتی ندارد و لزومی به ندادن شیر قبل یا بعد از ایمن سازی نخواهد بود، همچنین استفراغ مختصر پس از خواراندن قطره فلج اطفال مسئله مهمی نبوده، نیازی به تجدید واکسن نمی باشد.

17- واکسن فلج اطفال صفر باید هرچه زودتر پس از تولد ودر نوزادانی که در زایشگاه بدنیا آمده اند هنگام خروج از زایشگاه تجویز شود درصورتی که به هر دلیل تجویز واکسن در روزهای اول مقدور نباشد در اولین فرصت ممکن بایستی واکسن را تجویز نمود و محدودیت زمانی خاصی بین نوبت صفر و اول وجود ندارد.

18- سابقه حساسیت به تخم مرغ مانع ایمنسازی علیه سرخک نیست.

19- تزریق همزمان واکسن سرخک و ب ث ژ هیچگونه اشکالی نداشته و بایستی در دو محل جداگانه انجام گردد.

20- چناچه واکسن دوم سرخک در سن 15 ماهگی به هرعلتی تلقیح نشده باشد در اولین فرصت ممکن تلقیح شود.

21- بهترین سن برای تلقیح ب ث ژ بدو تولد می باشد.

22- در صورتیکه کودکی در بدو تولد نوبت اول واکسن هپاتیت خود را دریافت نکرده باشد، باید نوبت اول آن را همراه سه گانه اول، نوبت دوم را همراه سه گانه دوم و نوبت سوم را همراه سرخک دریافت نماید.

23- در صورت تاخیر شیرخواران تا سه ماهگی می توان همزمان با سه گانه دوم دوز اول، همزمان با سه گانه سوم دوز دوم، همزمان با سرخک دوز سوم، واکسن هپاتیت ب را تجویز نمود (به هر صورت فواصل تزریق واکسن های هپاتیت نباید کمتر از یکماه باشد)

24- واکسیناسیون هپاتیت ب هیچگونه موارد منع تلقیح ندارد حتی اگر فرد HBsAg مثبت یا HBsAb مثبت باشد.

25- در صورتیکه نوزاد از مادر HBsAg مثبت بدنیا آمده باشد بایستی تزریق همزمان ایمونوگلوبولین اختصاصی هپاتیت B با واکسن هپاتیت B در دو عضله جداگانه در اسرع وقت و ترجیحا درظرف 12 ساعت پس از تولد انجام گیرد.

در صورت عدم دسترسی به ایمونوگلوبولین اختصاصی، تزریق واکسن هپاتیت ب به تنهایی نیزدر ساعات اولیه پس از تولد حدود 75 در صد تا 95 در صد ایمنی ایجاد می کند.

26- در صورتیکه یک از زوجین HBsAg مثبت باشد زوج دیگر و فرزندان ساکن در منزل آنها بایستی بر علیه بیماری هپاتیت ب واکسینه شوند.

27- در افراد مبتلا به هموفیلی واکسن هپاتیت زیر جلدی تزریق گردد.

28- در کودکان دارای نقص سیستم ایمنی، کودکان تحت درمان با داروهای پایین آورنده قدرت دفاعی بدن نظیر کورتیکواستروئیدها ویا تحت درمان با اشعه و مبتلایان به لوسمی، لنفوم و سرطان های ژنرالیزه استفاده از واکسن پولیو زنده خوراکی قدغن می باشد و به جای آن از واکسن کشته تزریقی باید استفاده شود.

29- تست ب ث ژ اگر در دو هفته اول نوزادی تزریق شود نیاز به انجام تست توبرکولین (PPD) نیست ولی اگر بعد از 16 روزگی بخواهید اولین تزریق انجام شود باید تست توبرکولین انجام شود و در صورت منفی بودن واکسن زده می شود.

30- واکسن ب ث ژ عامل تب و ناراحتی نبوده و بلافاصله بعد از واکسن می توان استحمام نمود. فقط ممکن است 3-2 هفته بعد از تزریق واکسن قرمزی ایجاد کند که در اصطلاح گفته می شود که واکسن گرفته است و نیازی به پانسمان ندارد. گاهی محل قرمزی به صورت یک یادگار گرد کوچک روی پوست باقی می ماند که به آن سیکاتریس می گویند.

31- بهتر است 4 ماه پس از تزریق واکسن ب ث ژ تست توبرکولین مجدد انجام شود و اگر مثبت بود دیگر نیازی به تکرار واکسیناسیون نمی باشد. و بعد از آن در دوره های 5-3 سال تست انجام شود و در صورتیکه منفی بود واکسن زده شود.

32- واکسن ثلاث در جلوی ران و یا باسن تزریق می شود و تا مدتی محل فوق سفت و دردناک است. 24 ساعت تب و درد ایجاد می کند که بهتر است از کمپرس حوله آغشته به آب نیم گرم موثر است. حمام کردن مشکلی ندارد.

33- واکسن ثلاث حاوی باکتری کشته شده سیاه سرفه و توکسین بی اثر شده (توکسوئید) باکتری های عامل دیفتری و کزاز می باشد.

منبع: مام، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، آزمایشگاه نیلو