چرا باید کودک خود را مسئولیت پذیر تربیت کنیم؟

مسئولیت پذیری یعنی قابلیت پذیرش و به عهده گرفتن کاری که از کسی خواسته شده است. یکی از بزرگ ترین دغدغه های والدین تقویت حس مسئولیت پذیری در کودکان است.

همه ی ما می خواهیم در دنیایی زندگی کنیم که مردم یاد گرفته اند مسئولیت پذیر باشند، دنیایی که در آن مردم از مسئولیت های خود به عنوان یک شهروند، شانه خالی نمی کنند. برای داشتن چنین دنیایی، بهتر است از همان ابتدا حس مسئولیت پذیری در کودکان را تقویت کنیم تا در آینده انسان مسئولیت پذیری باشند. همچنین یاد گرفتن عادات و آداب صحیح، توسط کودکان از سنین پایین، بسیار ماندگارتر و با ارزش تر در ذهن بچه ها باقی می ماند. مسئولیت پذیر بودن باعث می شود فرد در جامعه پررنگ تر حضور یابد. روابط اجتماعی بالاتری داشته باشد و زندگی خود را بهتر مدیریت کند و نظم بهتری داشته باشد. اعتماد به نفس و شهامت نیز در فرد به وجود آمده و باعث افزایش عزت نفس او نیز می شود. یادمان نرود که مسئولیت پذیری یک عنصر برجسته در موفقیت انسان است و نشان دادن احساس مسئولیت یک امر ذاتی نیست.

دلایل خاموش شدن روحیه مسئولیت پذیری در کودکان

• صبور نبودن والدین برای انجام دادن کارها از سوی فرزند
  
• قائل شدن بین فرزندان به دلیل جنسیت یا سن از سوی والدین
  
• برچسب بی عرضه و یا دست و پا چلفتی به فرزند از سوی اطرافیان
  
• اعتماد به نفس پایین و شانه خالی کردن از انجام کارها
  
• انتظارات بیش از حد توان والدین از کودکان برای انجام کارها
  

برای تربیت کودک مسئولیت پذیر از کودکی شروع کنید

شما نمی توانید به طور ناگهانی مسئولیت را به یک نوجوان محول کنید و انتظار داشته باشید او از نحوه پیروی از آن مطلع باشد. به یاد داشته باشید رفتار های فرزند شما در نوجوانی و جوانی سرچشمه از کودکی وی دارد. پس سعی کنید در سنین کم حتی قبل از مدرسه رفتن او را مسئولیت پذیر تربیت کنید. البته باید گفت برای آموزش مسئولیت پذیری، هیچ گاه زود نیست.

تعیین وظایف مناسب با سن فرزندان

هر کسی در خانه شما باید وظیفه ای داشته باشد تا کودک مسئولیت پذیری در خانواده را یاد بگیرد. اگر کودک از سنین پایین مسئولیت پذیری را با انجام کارهای آسان تمرین کند در نوجوانی و بزرگسالی با مسئولیت های مختلفی که در آینده برای او پیش می آید راحت تر کنار می آید. البته سعی کنید فرمان ندهید و مشارکت او را بخواهید. اگر وظیفه ای که به او می دهید برای سنش مشکل باشد، ناامید و دلزده خواهد شد.

مشارکت در کارهای خانه

توصیه می شود از او بخواهید که در کارهای خانه به شما کمک کند. فرزندی که در خانه فقط دریافت کننده خدمات است ولی هیچ خدمتی ارائه نمی کند، می آموزد که در جامعه نیز چنین باشد ولی جامعه یک تفاوت عمده با خانه دارد: زنان و مردان جامعه، پدر و مادرهای فرزند شما نیستند و خدمات یکسویه نخواهند داد و فرزند شما در آینده حتماً به مشکل برخواهد خورد. کودکان خردسال عادت دارند به محدوده کوچکی توجه کنند. بنابراین انجام کارهایی را به او بسپارید که در یک محدوده کوچک باشد تا او را خسته نکند.

جایزه دادن به فرزندان مسئولیت پذیر

یک کار خوب ارزش تشویق را دارد. ما اغلب فراموش می کنیم برای هر کاری که کودکان انجام می دهند جایزه ای در نظر بگیریم. از آنجایی که کودکان مسئولیت پذیری را به مرور زمان یاد می گیرند باید برای هر کاری که نشان از مسئولیت پذیری آنها دارد جایزه ای تعیین کنیم تا حس خوبی نسبت به این موضوع پیدا کنند.

مسئولیت را بدجلوه ندهید

وقتی در مورد وظایف صحبت کنید، مسئولیت کودک را بخشی از یک کار تیمی نشان دهید. مثلا بعد از اتمام صبحانه بگویید: ”حالا ما ظرف های کثیف را در سینک قرار می دهیم”. به صورت دائم از کلمه “ما” استفاده کنید تا ببینید چه راحت مسائل حل می شوند. از سایر اعضای خانواده و پرستار بچه خود نیز بخواهید این روش را دنبال کنند شما شگفت زده خواهید شد که این اقدامات برای بچه ها تبدیل به سرگرمی عادی خواهد شد. همچنین به جای جملات منفی از جملات مثبت استفاده کنید.

صحبت راجب انواع مسئولیت ها

با کودک خود راجب انواع مسئولیت هایی که در جامعه دارد با زبان ساده صحبت کنید. برای مثال مسئولیت در قبال دوستانش (به فرزندتان درباره معیارهای دوست خوب و سنجش افراد توضیح دهید) یا سلامت فردی اش. اگر به او پول تو جیبی می دهید وقت مناسبی است تا مسئولیت پذیری مالی هم کم کم به او آموزش دهید.

تا جایی که ممکن است کارهای او را اصلاح نکنید

تصحیح کردن، ناخودآگاه این پیام را به کودک منتقل می کند که تلاشش به اندازه کافی خوب نبوده است. بنابراین به جای توجه به مقدار کاری که انجام داده است، به تلاشش توجه کنید و از سرزنش کردن او نیز بپرهیزید. سرزنش کردن سبب می شود کودک تصور کند هرگز نمی تواند شما را راضی نگه دارد بنابراین دست از تلاش بر می دارد. به یاد داشته باشید با گذشت زمان، کودک در کارهایش مهارت پیدا می کند، بر آن ها مسلط می شود و از عهده انجام کارها بهتر بر می آید.

خونسردی خود را حفظ کنید

بروز خشم و عصبانیت فقط کارها را دشوارتر می کند. اگر فرزندتان تمایل ندارد کاری را انجام دهد، به طور واضح و فقط یک بار دیگر کاری را که قرار بوده انجام دهد به او یادآوری کنید. بهتر است این یادآوری نیز همراه با شوخی باشد.

الگویی درخشان برای فرزندان تان باشید

شما نزدیک ترین الگو برای آنها هستید پس تلاش کنید بهترین الگو برای آنها باشید. قبوض را به موقع پرداخت کنید. خانه را تمیز نگه دارید. هر روز سر کار بروید. کودکان وقتی الگویی عالی مثل شما داشته باشند نقطه شروع خوبی برای پیشرفت در مسیر موفقیت دارند.

توصیه های مهم

- تصمیم گیری را برعهده کودک خود بگذارید حتی اگر اشتباه تصمیم بگیرد.
- کودکان را دست کم نگیرید زیرا غلب والدین کارهایی را که کودکان قادر به انجام شان هستند پایین تر از حد واقعی در نظر می گیرند.
- یک برنامه ی روزانه به او بدهید.
- کودک را پیش دوستانش تحقیر نکنید.
- در جمع از کارهای مثبت کودک تعریف کنید.
- با فرزندتان لجبازی نکنید.
- به او یاداوری کنید که چون باهوش و عاقل است از او کمک می خواهید.
- بازی هایی را با کودک انجام دهید که حاوی حس مسئولیت است.
- در هر شرایطی خونسردی خود را حفظ کنید.
- خودش مسئول خراب کاری هایش باشد و کم کم مشکلات کوچک خود را خوشان حل کنند.
- اجازه دهید در اتاق خود بخوابد و یا خودش کفش هایش را به تنهایی بپوشد و به تنهایی به دستشویی برود. همچنین خودش به تنهایی غذا بخورد. لباس هایش را خودش انتخاب کند.
- اشکالی ندارد اگر به او اجازه دهید شب را خانه ی اقوام درجه یک شما بگذراند.
- کمک کردن در چیدن میز و سفره و تمیز کردن اتاق می توانند جزو روتین روزانه باشند.
- عذرخواهی و گذشت را به کودک خود یاد بدهید.
- به کودک تان یاد بدهید «خودش» باشد.
- او را کلاس های متفاوت ثبت نام کنید و او را وارد جامعه کنید.

نتیجه گیری

به یاد داشته باشید پرورش کودک مسئولیت پذیر هدفی بلند مدت است و یک شبه انجام شدنی نیست. نشان دادن احساس مسئولیت یک امر ذاتی نیست بلکه این ویژگی در بطن خانواده و روابط اجتماعی و تعاملاتی که فرد با دیگران دارد امکان رشد پیدا میکند و والدین در این میان نقش محوری را در انتقال روحیه مسئولانه به کودک دارند. لذا مهم است که شما به عنوان والدین رفتارهای تربیتی خود را در جهت پرورش کودکانی مسئول جهت دهید.