بیماری سلیاک و راه پیشگیری از آن

سلیاک یک بیماری یا اختلال خود ایمنی است که به دلیل حساسیت به گلوتن ایجاد می شود.

تعریف بیماری سلیاک Coeliac disease در کودکان

بیماری سلیاک Coeliac disease روی سیستم گوارشی تاثیر می گذارد. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به خاطر واکنش به گلوتن موجود در گندم و جو، به پرز های داخلی روده ی کوچک حمله کرده و به دیواره های روده آسیب می رساند. و به دنبال آن کم خونی، ضعف و اختلال رشد کودک ایجاد می شود.

دلایل ایجاد بیماری سلیاک

هنوز به طور قطعی دلیل این بیماری کشف نشده است اما دانشمندان وراثت را عامل آن می دانند. جهش ژنتیکی در نوزادان می تواند باعث ایجاد آن شود.

علائم سلیاک Coeliac disease

علائم این بیماری ممکن است پس از 6 ماهگی نوزاد مشخص شود، یعنی زمانی که غذا های حاوی گلوتن وارد رژیم غذایی کودک می گردد. اما به طور معمول ممکن است بیماری تا حدود 10 سالگی کودک تشخیص داده نشود. علائم سلیاک طیف وسیعی داشته و احتمال اینکه در هر کودک متفاوت باشد وجود دارد. اما علائم کلی به شرح زیر می باشد:

• رشد ضعیف
• ورم و درد های شکم
• یبوست
• اسهال مزمن
• مدفوع بد بو و چرب
• گاز روده
• تحریک پذیری روده
• استفراغ
• سوزش و ریفلاکس معده
• کم خونی و رشد ضعیف استخوان
• خستگی و درد مفاصل

گاهی به دلیل طبیعی بودن اسهال و نفخ در نوزاد تازه متولد شده، این بیماری نادیده گرفته می شود، اما اگر اسهال نوزاد بیشتر از دو هفته طول کشید حتما به پزشک مراجعه نمایید.

تشخیص بیماری سلیاک

تشخیص زود هنگام تاثیر به سزایی در رشد کودک دارد. پزشک برای تشخیص، آزمایش خون تجویز می کند. آزمایش خون یک ابزار تشخیصی عالی برای این بیماری می باشد حتی اگر کودک علائم ضعیفی داشته باشد. در آزمایش خون یک پادتن خاص که نشان دهنده ی واکنش سیستم ایمنی بدن به گلوتن می باشد، تشخیص داده می شود. اگر به وسیله ی آزمایش خون، بیماری تایید شود پزشک آندوسکوپی برای آنالیز ویلی را تجویز می کند. همچنین ممکن است از بافت روده نمونه برداری شود.

تفاوت بیماری سلیاک با حساسیت گلوتنی غیر سلیاکی و آلرژی به گندم

غالبا بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن گندم اشتباه گرفته می شود. به دلیل اینکه هر دو شامل عدم تحمل گلوتن گندم می باشند و از نظر بسیاری از علائم شبیه هم هستند. همان طور که گفتیم سلیاک یک بیماری خود ایمنی می باشد و به طور کلی کودک باید از رژیم غذایی حاوی گلوتن پرهیز نماید. در بیماری آلرژی گندم، بخش متفاوتی از سیستم ایمنی درگیر می شود. زمانی که سیستم گوارش کودک با گلوتن گندم مواجه می شود، به دنبال واکنش های آلرژیک، بدن او آنتی هیستامین آزاد می کند. و علائمی مانند، کهیر، خارش، تورم لب، خس خس سینه، اسهال و یا استفراغ دیده می شود. در واقع برخلاف بیماری سلیاک، کودکانی که به گلوتن گندم آلرژی دارند می توانند دانه های دیگر مانند جو و چاودار را مصرف کنند. به همین دلیل در این کودکان تنها گندم از رژیم غذایی حذف می شود برخلاف بیماری سلیاک که کلا هرگونه ماده ای که گلوتن دارد از رژیم غذایی حذف می گردد. آلرژی گندم نیز مانند سلیاک ارثی می باشد، اما به طور معمول از سنین 18 سالگی به بعد درمان می شود.

حساسیت گلوتنی غیر سلیاکی

بیماری حساسیت گلوتنی غیر سلیاکی، علائمی مشابه بیماری سلیاک بعد از مصرف گلوتن را نشان می دهد. اما در این حالت بیمار آسیب های ویلی ناشی از سلیاک را به دلیل اینکه حساسیت گلوتنی غیر سلیاکی، یک ناهنجاری خود ایمنی نیست تجربه نمی کند.

علائم این دو بیماری مشابه می باشد. لازم به ذکر است که در این بیماری علائمی مانند رخوت و خستگی نیز دیده می شود. همچنین برخی علائم عصبی و درد مفاصل نیز ممکن است وجود داشته باشد.

برای تشخیص این بیماری پزشک آزمایش محرومیت غذایی را برای کودک انجام می دهد.

درمان بیماری سلیاک

متاسفانه این بیماری قابل درمان نیست و باید مادام العمر رژیم غذایی فاقد گلوتن مصرف شود. پس از حذف گلوتن از غذای کودک، علائم از بین رفته و روده ی کوچک در عرض چند ماه بهبود پیدا می کند.

چه موادی از رژیم غذایی کودک حذف می شوند؟

انواع گندم مانند، بلغور، سمولینا و گندم سبوس دار

• انواع فراورده های گندم
• جو
• گندم سیاه
• هرگونه غذایی که از گندم در آن استفاده می شود، مانند: ماکارانی، نان، کیک، نان پیتزا، شیرینی، بیسکوییت و غلات صبحانه

چه موادی به رژیم غذایی کودک اضافه شوند؟

• برنج
• نشاسته
• سویا
• ذرت
• اوروت

عوارض بیماری سلیاک در صورت درمان نشدن

اگر مداخلات درمانی به موقع انجام نشود، عوارضی مانند سوء تغذیه، کم خونی ناشی از فقر آهن، کوتاه شدن قد و ضعف استخوان ها ایجاد می گردد. در افراد مبتلا به بیماری سلیاک احتمال بیماری های هاشیموتو و دیابت نوع یک وجود دارد. در افرادی که بیماری آن ها درمان نشده باشد، احتمال ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش و یک گروه از سرطان های خون به نام لنفوم غیر هوچکین بیشتر است. کودکان سندروم داون، سندروم ویلیامز و سندروم ترنر احتمال بیشتری برای ابتلا به سلیاک دارند.

مدیریت رژیم غذایی کودک

برای حذف گلوتن از پزشک مشورت بگیرید: به صورت خود سر گلوتن را از رژیم غذایی حذف نکنید. امروزه غذاهای فاقد گلوتن رواج پیدا کرده اند اما همه ی آن ها نمی توانند صرفا به دلیل نداشتن گلوتن گزینه ی مناسبی باشند. کودک شما باید مواد غذایی فاقد گلوتن اما مقوی مصرف نماید. متخصصین تغذیه در این زمینه می توانند به شما کمک کنند تا یک برنامه ی غذایی مغذی و مفید و در عین حال متناسب با بودجه ی شما تنظیم گردد.

به میزان گلوتن غذا ها دقت نمایید: هدف حذف مواد غذایی حاوی گلوتن مانند گندم، جو و چاودار می باشد. همچنین غذا ها و فرآورده های غذایی آماده مانند پاستا، نان و غلاتی که با گندم و جو تهیه می شوند. میزان گلوتن غذا باید پایین تر از 20 PPM باشد. این سطح در بیماران مبتلا به سلیاک قابل تحمل است و عارضه ای ایجاد نمی کند. به هیچ عنوان اجازه ندهید که کودکتان، غذا و یا تنقلاتی که روی آن ها برچسب فاقد گلوتن دیده نمی شود را مصرف نماید.

برچسب فاقد گلوتن بودن جو دوسر را ارزیابی نمایید: جو دو سر به خودی خود گلوتن ندارد اما ممکن است هنگام فرآوری کردن آن به مواد گلوتن دار آغشته شود، بنابراین به برچسب فاقد گلوتن بودن جو دوسر دقت کنید و اگر برچسب روی بسته بندی آن نبود از مصرف آن بپرهیزید.

انواع پارچه چهارخانه و لباس کودک

خودتان غذای کودک را آماده نمایید: غذا های طبیعی و مغذی مانند طیور، ماهی، سبزیجات، میوه، آجیل و لبنیات به صورت طبیعی فاقد گلوتن هستند پس می توانند زنجیره ی غذایی مناسبی برای کودکتان باشد. ترجیحا هنگام رفتن به رستوران از منوی غذایی آن ها برای داشتن غذا های فاقد گلوتن مطلع شوید تا به دردسر نیفتید. همچنین بهتر است نهار مهد کودک و یا مدرسه ی فرزند تان را خودتان آماده نمایید.

پرستار و مسولین مدرسه را از بیماری فرزندتان مطلع نمایید: به دلیل اینکه واکنش های آلرژیک مرگبار و خطرناک به گندم در این بیماری وجود دارد برای جلوگیری از خطرات احتمالی حتما افرادی که با کودکتان در ارتباط هستند را مطلع نمایید. همچنین زمانی که کودکتان به مهمانی می رود میزبان را در جریان قرار دهید.

حرف آخر

با کودک خود در رابطه با بیماری اش و میزان جدی بودن آن صحبت نمایید، کودکتان ممکن است از اینکه نمی تواند در جمع دوستان و یا جشن ها از غذا های که سایر کودکان مصرف می کنند، بخورد احساس بدی پیدا کند اما می توانید با درایت این مساله را حل کرده و برای او از قبل خوراکی و غذا آماده نمایید. توجه داشته باشید که تشخیص و مداخله زود هنگام می تواند به رشد صحیح و سلامت کودک شما کمک شایانی نماید.