مکمل های دارویی برای کودکان چیست و چرا ضرورت دارد؟

به گزارش دانشکده علوم تغذیه و غذایی دانشگاه علوم پزشکی یکی از راهکارهای عمده برای پیشگیری و کنترل کمبود ریزمغذی ها در کودکان، مکمل یاری است.

در کشور ما بر اساس نتایج بررسی های کشوری انجام شده کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن در کودکان زیر دو سال کشور شایع است. کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن با عوارض متعددی که بعضا غیر قابل جبران است همراه است. مطالعات نشان داده است که اثرات نامطلوب فقر آهن در دوران جنینی و دو سال اول زندگی کودک بر رشد و تکامل مغزی غیر قابل جبران است. اگر چه کمبود آهن می تواند در تمام مراحل زندگی سبب کاهش قدرت ادراک و یادگیری گردد، ولی اثرات نامطلوب کم خونی در دوران شیرخوارگی و اوایل کودکی غیر قابل جبران است. تکامل و هماهنگ شدن حرکات کودکان کم خون به تاخیر می افتد و این کودکان در مدرسه نیز یادگیری کمتری دارند. ضریب هوشی این کودکان 5 تا 10 امتیاز کمتر از حد طبیعی برآورد شده است. در کودکان مبتلا به کم خونی فقر آهن میزان ابتلا به بیماریهای عفونی بیشتر است زیرا سیستم ایمنی آنها قادر به مبارزه موثر با عوامل بیماری زا نیست.
کمبود ویتامین A از دیگر مشکلات تغذیه ای شایع در جهان بشمار می رود. افزایش مرگ و میر در اثر بیماری به ویژه سرخک در کودکان مبتلا به کمبود ویتامین A گزارش شده است و خطر ابتلا به بیماری های تنفسی و اسهالی در این کودکان دو تا سه برابر بیشتر است. اختلال در سیستم خون سازی، کاهش رشد و افزایش ابتلا به بیماری ها به دلیل کاهش قدرت ایمنی بدن از دیگر عوارض و پیامدهای کمبود ویتامین A می باشد. کمبود ویتامینD نیز درشیرخواری منجر به بیماری ریکتز یا راشیتیسم می شود.

براساس دستور عمل های وزارت بهداشت، به منظور پیشگیری و کنترل کمبود این ریزمغذی ها و کاهش عوارض نامطلوب آنها بر سلامت کودکان لازم است کلیه کودکان زیر دو سال مکمل های آهن، مولتی ویتامین و یا A و D را مطابق با پروتکل های تدوین شده مصرف نمایند.
تا به اینجا از لحاظ علمی با مهمترین مکمل های مورد نیاز کودکان زیر دو سال آشنا شدیم یعنی قطره آ.د و قطره آهن که از ضروری ترین مکمل ها برای کودکان هستند.

بسیاری از مادران می پرسند چه زمانی از روز بهترین وقت برای خوراندن قطره به کودک است؟

باید در نظر داشته باشیم که زمانی که به کودک شیر می دهیم نباید همزمان قطره آهن به او بخورانیم چرا که کلسیم موجود در شیر مانع جذب آهن می شود بهتر است با کمی فاصله با یک قاشق چای خوری قطره را در عقب دهان کودک بریزیم و بعد به آن آب بدهیم تا از سیاه شدن دندان هایش جلو گیری کند.
لازم به ذکر است که قطره آهن موجب سیاه شدن مدفوع نوزاد می شود و این طبیعی بوده و جای نگرانی نیست.
میوه ها و آب میوه ها بخصوص مرکبات موجب افزایش جذب آهن می شوند و می توان قطره آهن را همراه با آنها که متناسب با سن کودک باشد به او داد. درمورد مولتی ویتامین و یا قطره A و D پس از وعده شیر و یا غذای کمکی مشکلی ایجاد نمی کند.

قطره آهن و آ.د را تا چه زمانی کودک باید مصرف کند؟

قطره آهن از پایان 6 ماهگی و یا همزمان با شروع تغذیه تکمیلی آغاز می کنیم و تا پایان 24 ماهگی به میزان روزانه 5/12میلی گرم آهن المنتال توصیه می شود.
برای پیشگیری ازکمبود ویتامین A وD در کشور ما بر اساس برنامه کشوری تجویز روزانه قطره مولتی ویتامین و یا قطره A+D از روز پانزدهم پس از تولد تا حداقل 12 ماهگی به میزان روزانه 25 قطره که معادل 1500 واحد بین المللی ویتامین A و 400 واحد بین المللی ویتامین D است، باید انجام شود. استفاده از نور مستقیم آفتاب (نه از پشت شیشه) به مدت 10 دقیقه در روز نیز برای تامین ویتامینD، بطوری که صورت و دست و پای کودک در معرض آفتاب قرار گیرد توصیه می شود.

آیا مادران در دوره شیردهی نیاز به مکمل دارند؟

در دوران شیردهی مادران برای بهبود ذخایر بدنی خود باید مکمل آهن و مولتی ویتامین مینرال را تا سه ماه پس از زایمان ادامه دهند. ذخایر آهن مادر در دوران بارداری برای تامین آهن مورد نیاز جنین مصرف می شود و خونریزی هنگام زایمان نیز به ازدست دهی آهن بدن کمک می کند بنابراین برای تکمیل ذخایر آهن بدن لازم است مادران شیرده از مکمل آهن به میزان روزانه یک عدد قرص سولفات فرو مطابق با توصیه های وزارت بهداشت استفاده نمایند. مکمل های ویتامین مینرال که در دوره بارداری مصرف آن توصیه می شود نیز در دوره شیردهی تا سه ماه پس از زایمان روزانه یک عدد مطابق با دستور عمل های وزارت بهداشت باید مصرف شود. مصرف این مکمل ها علاوه بر تکمیل ذخایر بدن مادر، موجب بهبود ترکیب شیر مادر از لحاظ ویتامین ها و املاح معدنی مورد نیاز شیرخوار می شود.
مصرف مکمل های ویتامین و املاح پس از 3 ماه از دوره شیردهی ضرورتی ندارد.

هرم غذایی کودک چگونه باید باشد؟

کارشناسان بر این باور هستند که الزاما تمامی کودکان به مکمل رشد کودکان نیاز ندارند. رژیم غذایی سالم سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی پاسخگوی تمامی نیازهای بدن آنها خواهد بود. رژیم غذایی سالم شامل موارد زیر است:
1.شیر و تمامی محصولات لبنی مانند پنیر و ماست
2.میوه های تازه و سبزیجات سبز
3.مواد پروتئین مانند مرغ، ماهی، گوشت و تخم مرغ
4.غلات و برنج
با توجه به شرایط زندگی کنونی و مشغله زیاد والدین، این روزها از غذاهای آماده زیاد استفاده می شود و فرصت کافی برای طبخ و استفاده از مواد مغذی وجود ندارد. به همین دلیل است که بسیاری از پزشکان و متخصصان تغذیه استفاده از انواع مکمل رشد کودکان را پیشنهاد می دهند.
قبل از مصرف انواع مکمل ها برای کودکان با پزشک کودک مشورت کنید تا در اینباره مشاوره های لازم را به شما بدهد.

هرگز خودسرانه مصرف مکمل ها برای کودکان را آغاز نکنید. کودکان بدن بسیار ضعیفی دارند. استفاده نا به جا از هر دارو و یا مکملی به بدن آنها آسیب وارد می کند و در بسیاری از موارد این آسیب ها قابل جبران نیستند.

تاثیر فیبر در یبوست کودک

بسیاری از کودکان به ویژه کودکانی که میوه و سبزیجات استفاده نمی کنند فیبر کافی دریافت نمی کنند. تحقیقات اخیر نشان می دهند که کودکان به 14 گرم فیبر برای هر 1000 کالری نیاز دارند. کودکانی که فیبر موجود در غذای آنها کم است اغلب دچار یبوست و مشکلات معده می شوند.
پروبیوتیک ها در تغذیه کودکان چگونه عمل می کنند؟
پروبیوتیک ها در غذاهایی مانند ماست یافت می شوند. این مواد عملکرد روده را بهبود می بخشند و باکتری های مفید روده را افزایش می دهند و از رشد باکتری های مضر جلوگیری به عمل می آورند. و از ضروری ترین مواد تغذیه ایی برای کودکان محسوب می شوند لذا در درمان اسهال نیز به کودکان کمک می کند.

مولتی ویتامینی برای رشد قد کودکان

مطالعات جدید نشان می دهند تغذیه مهم ترین عامل برای رشد قد کودکان است. تامین ویتامین ها و مواد معدنی که به رشد قد کودک کمک می کند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
کلسیم یکی از مهم ترین مواد معدنی است که برای رشد قد کودکان ضروری است. رشد استخوان هم راستا با رشد قد است. کلسیم به رشد استخوان ها و استحکام دندان ها کمک می کند. مواد غذایی از جمله شیر، پنیر، ماست و آب پرتقال حاوی کلسیم هستند.
ویتامین های گروه بی نیز یکی از موادی هستند که بر رشد قد کودکان اثر می گذارند. ویتامین های گروه بی شامل b2، b3، b6 و b12 هستند. این ویتامین ها به تنظیم متابولیسم بدن، تولید انرژی و حفظ سلامت سیستم گردش خون و سیستم عصبی کمک می کنند. گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، شیر و غلات منابع مهمی از ویتامین های گروه بی به شمار می روند.