چطور حس رقابت بین فرزندان را مدیریت کنیم؟

رقابت فرزندان که به آن Sibling Rivalry هم می‌گویند یکی از دغدغه‌های پدر مادرهای چند فرزندی می‌ باشد.

که باید با استفاده از روش های مخصوص جهت رفع آن اقدام کنند. ناگفته نماند که برخی از کودکان می توانند ارتباط خیلی خوبی با فرزندان دیگر خانواده بگیرند و با خواهر و برادران خود دوستان خوبی شوند.
ولی وجود حس رقابت و جدال های موقتی میان رابطه خواهر برادری یک اتفاق طبیعی است.

در خیلی از موارد، حس رقابت (Sibling Rivalry) حتی پیش از متولد شدن فرزند دوم شکل می گیرید و با رشد کودکان این حس در همه موارد به وجود می آید مثلا از اسباب بازی ها تا مسائلی مانند توجه والدین به فرزند دیگر پیش می رود.
زمانی که کودکان مراحل مختلف رشد را تجربه می کنند، در روند تکامل خود نیازهایی دارند که به میزان قابل توجهی به ارتباطات آن ها با یک دیگر تاثیر می گذارد.
گاهی پدر و مادر از دیدن مکالمه میان فرزندانشان، بحث ها و دعواهای هر روزه ی آنها ناامید و ناراحت می شوند. دعواهای دائمی در منزل ممکن است به کل اعضای خانواده استرس وارد کند اما با همه اینها گاهی والدین تنها تماشاگر این صحنه هستند و نمی دانند چگونه باید به این وضع پایان دهند. در حالی که می توانند با گام های موثر در جهت برگرداندن آرامش به محیط خانه بردارند.

دلایل رقابت میان فرزندان چیست؟

برای جلوگیری و رفع تنش های میان فرزندان باید ابتدا دلایل رقابت میان آنها را بشناسیم. موارد گوناگونی در شکل گیری دعوای میان خواهران و برادران وجود دارد. نباید فراموش کنیم که تقریبا همه خواهرها و برادرها به میزان زیادی حس حسادت یا رقابت را در سنین حساسی تجربه می کنند. و معمولا این حس به بحث کلامی و جدال منتهی می شود.
برخی از مواردی که به شعله ور شدن دعوای کودکان دامن می زند شامل:

１.نیازهای در حال تکامل

طبیعتا نیازها، استرس ها و تفاوت شخصیتی میان کودکان بر روی روابط آنها و نحوه ارتباط گرفتن آنها تاثیرگذار است. مثلا فرزندانی که هنوز کودک هستند و خودشان به درک درستی از اتفاقات پیرامون خود نرسیده اند، به طور غریزی از وسایل و اسباب بازی های خود محافظت می کنند آنها با این کار حس مالکیت را یاد می گیرند و تجربه می کنند.
در نتیجه زمانی خواهر یا برادر کوچکتر از خود داشته باشند، و خواهر یا برادرشان بخواهد اسباب بازی آنها را بردارد، کودک به طور غریزی واکنش تند نشان می دهد.
معمولا کودکانی که در شش تا ده سال هستند در رابطه با انصاف و برابری درک درستی ندارند، پس طبیعی است که اگر شما با فرزند کوچکتر متفاوت رفتار کنید نتوانند علت آن را درک کنند در این شرایط ممکن است کودک نوپا احساس کند که کودک دیگر برای والدین در اولویت قرار دارد.
از سوی دیگر، در نوجوانان احساس استقلال و حس فردیت در حال رشد و شکل گیری است به دلیل حساسیت خاصی که در این سن دارند شاید اگر مجبور شوند از خواهر برادر کوچک خود مراقبت کنند برایشان آزار دهنده و ناراحت کننده باشد. تمام این تفاوت ها در میزان حس رقابت و درگیری بین فرزندان تاثیر گذار است.

２.خلق و خوی فردی فرزندان

هر فرزندی شخصیت منحصر به فرد خود را دارد. بنابراین میزان سازگاری او، نوع خلق و خوی او در کنار آمدن او با خواهر و برادرانش تاثیر می گذارد. مثلا شاید یک کودک خیلی به والدین خود وابسته باشد، یا زمانی که به محبت پدر و مادرش احتیاج دارد راحت به آنها نزدیک شود و به آغوش آنها برود و از آنها عشق دریافت کند و اما در مقابل خواهر یا برادرش در حالی که به همان میزان نیاز به عشق و محبت دارد اما مستقل تر و یا خجالتی تر باشد و از کودک دیگر به دلیل دریافت زیاد عشق و توجه پدر مادرش کینه به دل بگیرد. در اینجا تیز هوشی و توجه والدین می تواند از ایجاد کینه و دلخوری میان فرزندان جلوگیری کند.

３.نیازهای ویژه

گاهی پیش می آید یکی از فرزندان در خانه به علت نیاز بیماری خاص به نیازها و مراقبت های ویژه احتیاج داشته باشد. مثلا ممکن است دچار مشکلات ذهنی یا عاطفی باشد و پدر و مادر بیشتر از فرزند دیگر به او توجه کنند. در این میان وقتی کودک اختلاف توجه والدین را می بیند برای جلب توجه پدر و مادرش ممکن است رفتارهای عجیبی از خود نشان دهد. یا ممکن است رفتار هایی نشان دهد که مانع نزدیک شدن پدر مادر به فرزند بیمار شوند.

４.الگو برداری فرزندان از پدر و مادر

نحوه بر خورد پدر و مادر با مشکلات و مسائلی که میان خود دارند و راه حلی که در این موارد ارائه می دهند، تبدیل به الگوی به شدت قوی برای فرزندان می شود. پس در صورتی که والدین در بحث ها و اختلافات میان خود، با یکدیگر محترمانه و دوستانه با لحنی درست برخورد کنند به احتمال زیاد کودکانشان هم وقتی با مشکلی رو به رو می شوند رفتار مشابه نشان می دهند.

هنگام شروع دعوای بین کودکان چه باید کرد

همان طور در ابتدای این مطلب اشاره کردیم مسئله دعوا و بحث میان فرزندان یک خانه طبیعی است اما دیدن چنین رفتاری برای پدر و مادر بسیار ناراحت کننده است. بنابراین در باید با انجام برخی کارها از تداوم این اختلافات و بروز مشکلات جدی جلوگیری کنیم.

• هیچ وقت بلافاصله با آغاز دعوا میان فرزندانتان مداخله نکنید. تنها زمانی که احساس کردید ممکن است به یکدیگر آسیب جسمی بزنند به میدان وارد شوید. زیرا اگر همیشه در میان دعواهای فرزندان شرکت کنید، مشکلات دیگری به وجود می آید. کودکانتان عادت می کنند در هر زمان شما مشکلات و اختلافاتشان را حل کنید. یا ممکن است احساس کنند شما همیشه طرف فرزند مقابل را دارید و از شما کینه به دل بگیرد.
  
• بهتر است شما به عنوان پدر یا مادر با لحنی آرام و نرم و با دقت از کلمات استفاده کنید. تا کودکان به سمت آرامش هدایت شوند. این روش از دخالت فیزیکی شما تاثیر گذارتر است.
  
• همیشه فرزندانتان را تشویق کنید که خودشان با صحبت میان یک دیگر مسئله را حل کنند.
  
  
• اگر در دعواها توهین و تحقیری به گوشتان خورد به جای برخورد آنی و تنبیه فیزیکی، یک جلسه خانوادگی شکل دهید و در رابطه با توهین و حرف زشتی که زده شده بحث کنید تا نهایتا به یک مجازات توافق کنید. مثلا توافق کنید که برای هر تحقیری که صورت گرفت بخشی از پول توجیبی شخص توهین کننده کسر شود. یا به مدت چند روز حق استفاده از یک اسباب بازی شریکی که برایشان با ارزش است را از او بگیرید. در این صورت فرزندتان خودش راه حلی برای ترک کلمات زشت پیدا می کند.
  
  
• خودتان فضا را رقابتی تر نکنید!!! مثلا شاید برایتان وسوسه انگیز باشد که فرزندی که نمره پایین یا متوسط گرفته را با خواهر و یا برادری که نمره بالا گرفته مقایسه کنید و از او بخواهید مثل خواهر یا برادرش درس بخواند و او هم شاگرد اول شود. فراموش نکنید که تست این راه هم خطرناک است. مقایسه ها به فرزندانتان پیامی در جهت رقابت با خواهر برادرانشان ارسال می کنند و رقابت موجود میان آنها را تشدید می کنند.