وابستگی کودک و راه های از بین بردن آن

دلبستگی برای رشد و شکوفایی کودک مفید است اما وابستگی منجر به آسیب کودک می شود.

وابستگی یا دلبستگی؟

گاهی اوقات برخی از مادران فرزندان خود را از زمان نوزادی تا آخر عمر، در نزدیک ترین فاصله به خود نگه می دارند و با این کار فرزند را بیش از اندازه به خود وابسته می کنند و حتی گاهی از این میزان وابستگی شاکی و گله مند می شوند.

دلبستگی یک پیوند عمیق عاطفی بر پایه ی امنیت، عشق و آزادی می باشد که به رشد روانی کودک کمک خواهد کرد اما در وابستگی، پیوند میان فرزند با خانواده یا هر چیزی دیگری به گونه ای است که کودک بدون شما و یا چیزی که به آن وابسته شده است نمی تواند زندگی کند و بدون آن دچار عدم امنیت می شود. پیوندی (دلبستگی یا وابستگی) که در کودک شکل می گیرد، روابط بزرگسالی او را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

وابستگی در برخی موارد به عنوان یک اختلال روان شناختی محسوب می شود. زمانی که وابستگی های افراطی در کودک و یا حتی بزرگسال ایجاد می شود، عواقب بدی در انتظار فرد و یا خانواده ی او می باشد به همین منظور باید تحت درمان قرار بگیرد. اختلال وابستگی منجر به ایجاد مشکلات تحصیلی، عاطفی، اجتماعی و رفتاری می شود. کودکانی که دچار وابستگی هستند از بهره ی هوشی پایین تری نیز برخوردار هستند و در صحبت کردن و استفاده از زبان نیز مشکل دارند. در حالت کلی 85% از این کودکان، علاوه بر اختلال وابستگی، اختلالات روانی دیگری نیز دارند.

زمان طلایی شکل گیری شخصیت کودک

کودکان از 12-8 ماهگی در شرایط اضطراب قرینگی و 18-12 ماهگی در شرایط اضطراب جدایی قرار دارند و در چهار گروه قرار می گیرند:

گروه اول: به والدین مخصوصا مادر دلبستگی دارند. در واقع دلبستگی همراه با امنیت است و یک شیوه ی درست تربیتی می باشد، در این حالت زمانی که مادر کودک را برای مدت زمانی ترک می کند، هنگام بازگشت مادر، کودک تعامل خوبی با او برقرار می کند.

گروه دوم: کودک در این گروه دلبستگی بدون احساس امنیت دارد. و زمانی که با مادر دوباره ارتباط برقرار می کند به صورت آشکار از پذیرفتن مادر سرباز می زند.

گروه سوم: کودکان این دسته با وجود عدم احساس امنیت برای پذیرفتن مجدد مادر مردد بوده و بر سر دو راهی هستند. این کودکان نیاز دارند با مادر تماس جسمی برقرار کنند اما همچنان برای تعامل با مادر مقاومت می کنند.

گروه چهارم: کودکان نابسامان در این دسته هستند و از افسردگی رنج می برند. با اینکه به مادر نزدیک می شوند اما بلافاصله از او دوری می کنند.

در نهایت می توان گفت افرادی که در کودکی دلبستگی ایمن نداشته باشند، در بزرگسالی به اختلال وابستگی دچار می شوند.

آیا سابقه خانوادگی در وابستگی موثر است؟

به طور معمول والدینی که سابقه ی ابتلا به اضطراب جدایی داشته اند، فرزندان وابسته ای به دنیا خواهند آورد. در واقع سابقه خانوادگی در وابسته کردن کودکان نقش دارد.

کودکان ممکن است حوادث ترسناکی نظیر آتش سوزی، تصادف و یا... را پشت سر گذاشته و عزیزی را از دست داده باشند و یا مورد آزار جسمی و جنسی قرار گرفته باشند، این عوامل نیز می تواند اضطراب جدایی را در آن ها به وجود آوره و یا تشدید نماید.

انواع وابستگی

وابستگی های نا سالم منجر به ایجاد اضطراب و نگرانی بابت طرد شدن می شوند. زمانی که کودک در ذهن خود و یا در واقعیت احساس طرد شدن پیدا می کند، افسرده شده و دچار خلاء درونی می شود، گاهی دیده شده که در برخی افراد تمایل به خود کشی به وجود می آید.

مراحل شکل گیری وابستگی نا سالم

باور ناتوان بودن: والدین نا کارآمد برای کنترل فرزندانشان این باور را در کودک ایجاد می کنند که او توانایی انجام کار ها را به تنهایی ندارد.

ترس از طرد شدن: زمانی که کودک به این باور می رسد که ناتوان در انجام برخی امور می باشد، همواره به حمایت دیگران نیاز دارد و از طرد شدن می ترسد.

لباس سبز آبی برند های تیک تاک و برگ سبز

راضی نگه داشتن دیگران: زمانی که کودک به خاطر ترس از طرد شدن و میل به حمایت دیگران خود را ناتوان احساس می کند، تمام انرژی خود را صرف جلب توجه و دریافت تایید از دیگران می کند و سعی دارد همیشه اطرافیان را راضی نگه دارد.

دور شدن از خود: با مرور زمان، به علت توجه بیش از حد کودک به نیاز ها و خواسته های دیگران، کودک از خود و آنچه می خواهد فاصله گرفته و با خود غریبه می شود.

علت وابستگی کودک به مادر

به دو دلیل اضطراب جدایی در کودک و داشتن اضطراب اجتماعی، کودک به مادر خود وابسته می شود. در هر دو حالت باید درمان روانشناختی مناسب را آغاز کنید تا وابستگی را کاهش داده و یا از بین ببرید. اختلال اضطراب جدایی کودک می تواند به علت بیولوژیکی و ژنتیکی باشد و یا به دلایل خانوادگی ایجاد شده باشد. مثلا در خانواده هایی که یک والد در آن وجود دارد و یا خانواده های پر تنش، کودک همیشه نگران از دست دادن والدین مخصوصا مادر خود می باشد. یکی دیگر از دلایل ایجاد اضطراب جدایی، مرتبط با ویژگی های شخصیتی کودک است. مثلا در کودکان درونگرا و یا خجالتی این اضطراب بیشتر دیده می شود.

اصول موثر در کاهش وابستگی کودک

• درک احساسات کودک
• حمایت و تشویق کودک
• مقایسه نکردن کودک
• عدم فرار و پنهان شدن از کودک
• به کار گیری بازی درمانی توسط والدین یا روانشناس
• تنها نگذاشتن کودک هنگام خواب (از راه های موثر بر کاهش وابستگی است)
• صبوری در میزان کاهش وابستگی
• درمان وابستگی با کمک روانشناس

درمان وابستگی

در هم شکستن وابستگی کودک و مادر

مادر نقش مهمی در شکل گیری وابستگی کودک دارد. وابستگی مانند یک چرخه تکرار می شود شناسایی عوامل ایجاد کننده ی آن می تواند این چرخه را از بین برده و در هم شکند. کودکان در سنین پایین به جای سازگاری با موقعیت های جدید و مدیریت احساسات به آغوش مادر پناه می برند. زمانی که شما این چرخه وابستگی را تقویت نمایید فرصت پیشرفت از وابستگی عاطفی به خود کفایی کودک را از او سلب می کنید. مثلا زمانی که کودک با دوستان خود دعوا می کند شما نباید به جای کودک از حق او دفاع کنید زیرا منجر به تقویت وابستگی کودک خواهید شد.

لیستی از کار هایی که کودک به تنهایی می تواند انجام دهد را تهیه نمایید

یکی از روش های موثر برای کاهش وابستگی، تقویت استقلال کودک و برجسته کردن توانمندی ها و مهارت های او است. همراه با کودک لیستی از کار هایی را که از نظر خودش می تواند انجام دهد تهیه کنید. کار هایی مانند مسواک زدن، ساخت کاردستی، کمک به چیدن سفره و....

در صورتی که مهارت های در حال آموختن را نیز به لیست اضافه نمایید انگیزه ی او را برای استقلال بیشتر خواهید کرد. با آموختن فعالیت های مختلف از فرزند خود یک فرد توانمند بسازید. با او در زمینه ی اینکه برخی فعالیت ها مانند دوچرخه سواری، در ابتدا ممکن است ترسناک به نظر برسند صحبت کنید و به او اطمینان دهید همیشه در کنار و همراه او خواهید بود اما لازم است هر فرد به تنهایی بتواند کار های خود را انجام دهد. تمام این کار ها به خود کفایی و افزایش اعتماد به نفس کودک کمک می کند و باعث موفقیت های او در آینده می شود.

لباس برند کودک 15 مدل با طرح گل

قدرت افکار مثبت را به کودک نشان دهید

قبل از انجام هر کاری به خود گویی های کودک توجه کنید. اگر فرزند شما مدام به خود بگوید نمی تواند کاری انجام دهد و خود را باور نداشته باشد به مرور احساس درماندگی کرده و همیشه وابسته خواهد ماند. به او یاد دهید تا با خود صحبت های انگیزشی مثبت داشته باشد، مثلا بگوید من می توانم یک سری از کار ها را به تنهایی انجام دهم. من توانمند هستم و....

سبک تر کردن کفه ترازوی وابستگی کودک

وابستگی مادر و کودک دو کفه ی یک ترازو هستند، شما با آموزش دادن برخی از مهارت ها می توانید کفه ی ترازوی سمت وابستگی به مادر را سبک کنید. بهتر است وظایف خانه را مشارکت خانوادگی نام گذاری کنید. و به کودک بفهمانید که متناسب با سنش به او برای انجام کار ها نیازمند هستید. با یادگیری هر مهارت جدید، کودک متوجه می شود برای انجام کار ها باید یاد گرفت، تمرین کرد و از دیگران راهنمایی گرفت. با انجام این کار علاوه بر کاهش وابستگی، مسئولیت پذیری را نیز به کودک آموزش خواهید داد.

فراموش کردن کمال گرایی

توجه داشته باشید کودک به اندازه ی شما مهارت ندارد، پس ممکن است در حین انجام کار خراب کاری نیز به بار بیاورد. سخت گیر و کمال گرا نباشید و مدام کودک را سرزنش نکنید، این کار باعث می شود کودک برای همیشه وابسته مانده و هیچ مسئولیتی را قبول نکند. زمانی که کودک اشتباه می کند، به او اطمینان دهید این اتفاق ممکن است برای همه پیش بیاید و یک امر طبیعی است و همه چیز با تکرار و تمرین بهتر می شود.

جدا کردن اتاق خواب کودک

بهترین زمان برای جدا کردن اتاق کودک، 12-6 ماهگی می باشد. برای انجام این کار روش های مختلفی وجود دارد. مثلا زمان شیر دادن به کودک را قبل از ساعت خواب او تنظیم کنید، تا یاد بگیرد چگونه بدون مادر به خواب برود. گاهی لازم است برای اینکه کودک به اتاق جدید عادت کند، روتین های قبل از خواب را در اتاق جدید انجام دهید و از کودک بخواهید در طول روز در اتاق خود بازی کند و یا بعد ازظهر در آنجا چرت بزند این کار باعث می شود تا او زودتر به اتاق جدید عادت کند. گاهی لازم است از مشاور برای این امر کمک بگیرید.

سخن پایانی

کودکانی که مدام ترس از دست دادن والدین و اضطراب جدایی را دارند، فرصت شکوفایی و لذت بردن از کودکی را از دست می دهند. و در بزرگسالی نیز افرادی افسرده و متکی به دیگران می باشند. پس لازم است در دوران کودکی با از بین بردن وابستگی های کودک به او برای بهتر شدن کیفیت زندگی و خود کفایی او در آینده کمک نمایید.