درمان چسبندگی انگشت در کودکان

یکی از بیماری های شایع در کودکان چسبندگی انگشتان دست یا پا است که تنها با جراحی درمان می‌شود.

سینداکتیلی یا چسبندگی انگشت در کودکان چیست؟

یکی از شایع ترین ناهنجاری های مادرزادی، سینداکتیلی یا چسبندگی انگشتان است که در آن دو و یا چند انگشت به هم چسبیده است. میزان شیوع این ناهنجاری 1 در هر 3-2 هزار تولد است. چسبندگی می تواند در نقاط مختلفی از انگشتان دست و یا پا رخ بدهد و تعداد انگشتان درگیر در هر کودک متفاوت است. میزان شیوع این ناهنجاری در سفید پوستان و پسران شایع تر است. در بیشتر موارد به صورت دوطرفه رخ می دهد و در انگشتان سوم و چهارم بیشتر دیده می شود. این ناهنجاری می تواند به تنهایی و یا همراه با سایر دفورمیتی های اندام مانند پلی داکتیلی بروز نماید.

انواع چسبندگی انگشت

چسبندگی انگشتان دست و یا پا به دو دسته زیر تقسیم می شود:

• چسبندگی انگشت ایزوله: در این نوع، مشکلات ژنتیکی دیگری وجود ندارد و تنها چسبندگی در انگشتان دیده می شود.
• چسبندگی همراه با سایر اختلالات: این نوع از چسبندگی، همراه با اختلالات ژنتیکی دیگری مانند سندروم داون، سندروم ولف-هیرشهوون است.

طبقه بندی چسبندگی انگشتان براساس میزان چسبندگی

براساس میزان و شدت، چسبندگی انگشتان به چهار دسته تقسیم می شود:

• چسبندگی ساده: در این نوع انگشتان از قسمت پوست یا بافت نرم بهم متصل هستند.
• چسبندگی پیچیده: در چسبندگی پیچیده، انگشتان دست یا پا از طریق استخوان بهم متصل هستند. حدود 5/16% از چسبندگی های انگشتان از نوع پیچیده است و میزان شیوع آن در نوزادان دختر بیشتر است.
• چسبندگی کامل: در این نوع تمام انگشتان از ابتدا تا نوک انگشتان بهم متصل هستند.
• چسبندگی ناقص: در این نوع انگشتان به صورت ناکامل و ناقص، یعنی تا وسط انگشت بهم متصل هستند.

علت چسبندگی انگشت در کودکان

انگشتان دست و پای جنین در هفته های 8-6 بارداری شکل می گیرد و از هم جدا می شوند، در بعضی از جنین ها به دلایل ژنتیکی جداسازی انگشتان صورت نگرفته و سینداکتیلی به جود می آید. سابقه ی فامیلی عامل اصلی (40-10% ) چسبندگی انگشتان است. برخی از اختلالات ژنتیکی دیگری که می توانند موجب بروز این عارضه شوند عبارتند از:

• سندروم آپرت
• سندروم داون
• سندروم لهستانی

عوامل محیطی موثر بر چسبندگی انگشتان

• عفونت های مادرزادی
• مصرف الکل و سیگار در دوران بارداری
• استفاده از برخی مواد شیمایی و دارو ها در دوران بارداری

تشخیص چسبندگی انگشت در نوزادان

گاهی اوقات از طریق سونوگرافی در دوران بارداری می توان چسبندگی انگشتان را تشخیص داد اما پس از به دنیاآمدن نوزاد، متخصص زنان و یا ماما آن را تشخیص می دهد. تشخیص دقیق تر و بررسی جوش خوردگی و اتصال استخوان های انگشتان به هم از طریق تصویربرداری با اشعه ی ایکس و یا اولتراسوند انجام می شود.

درمان چسبندگی انگشت در کودکان

چسبندگی انگشت تنها با جراحی درمان پذیر است. زمان جراحی به عوامل زیادی بستگی دارد. معمولا در چسبندگی های ساده، عمل جراحی بین 18-12 ماهگی انجام می شود. اما در چسبندگی های پیچیده جراحی زودتر و حدوداً در 6 ماهگی نوزاد انجام می شود. از عوامل مهم برای تصمیم گیری در مورد زمان جراحی، مشخص شدن زمان شروع حضور کودک در مدرسه است. توانایی در گرفتن و رهاکردن اشیا با دست توسط کودک قبل از سن مدرسه، هم به رشد مهارت های حرکتی ظریف دست کمک می کند؛ هم به رشد روانی و اجتماعی کودک، به همین منظور جداسازی انگشتان ترجیحاً باید قبل از 2 سالگی انجام شود.

با اینکه نباید جراحی را به تعویق انداخت، اما زمانی که کودک خیلی کوچک است خطر بیهوشی و ایجاد جای زخم را افزایش می دهد. زمانی که چسبندگی به صورت دوطرفه باشد جراحی جداسازی انگشتان هم زمان انجام می شود. هنگام جراحی در صورتی که پوست کافی برای پوشش انگشتان وجود نداشته باشد احتمال چسبندگی مجدد وجود دارد. پس از جراحی روی هر انگشت پوست جدیدی شکل می گیرد و انگشت ها از هم جدا می شود، گاهی به علت نبودن پوست کافی برای پوشش تمام انگشتان، به پیوند پوست نیاز می شود. پس از جراحی، به مدت 4 هفته دست را پانسمان کرده و یا به مدت 6 ماه در آتل های مخصوص قرار می دهند و پس از باز کردن پانسمان فیزیوتراپی آغاز می شود.

5 طرح جدید لباس نوزادی

زمانی که چسبندگی در انگشتان پا و به صورت خفیف رخ داده باشد ممکن است به عمل جراحی نیاز نباشد. با این جود به ندرت پیش می آید که چسبندگی انگشتان بدون عمل جراحی درمان شود. پس در اکثر مواقع جراحی تنها راه درمان است. همان طور که پیش تر گفتیم بهترین سن برای انجام جراحی قبل از 2 سالگی است؛ زیرا با رشد کودک، استحکام استخوان و چسبندگی بیشتر شده و جراحی سخت می شود، و در نهایت احتمال اینکه طول انگشتان نامتقارن شود وجود دارد.

مراقبت های بعد از جراحی

ممکن است پس از جراحی کودک چند روزی در بیمارستان بستری شود. در طول این مدت تورم، کبودی و تغییر رنگ ناخن ها بررسی خواهد شد. پس از مرخص شدن از بیمارستان به منظور کاهش درد مسکن تجویز می شود. بعد از یک ماه برای بهبود عملکرد دست فیزیوتراپی آغاز می شود. حدود یک ماه طول می کشد تا کودک بتواند به انگشتان خود فشار وارد کند و با توجه به شدت عارضه، بهبود کامل 6-3 ماه طول می کشد. موارد زیر مراقبت های لازم بعد از جراحی است:

• مراقبت از قسمت های جراحی شده به منظور جلوگیری از عفونت
• استفاده از دارو برای کاهش درد و التهاب
• فیزیوتراپی
• استفاده از دستکش های مخصوص برای محافظت از دست در مقابل ضربه و فشار
• مراقبت از زخم های پوستی با پمادهای مخصوص
• رژیم غذایی مناسب برای بازسازی بافت ها و عضلات
• مراجعه به روان شناس و روانپزشک در صورت مشاهده مشکلات روحی و خلقی کودک

آیا کودک بعد از جراحی مشکلی پیدا خواهد کرد؟

جراحی این عارضه سرپایی و به نسبت ساده است، بنابراین کودک پس از چند ماه و با استفاده از فیزیوتراپی می تواند فعالیت های خود را از سر بگیرد. اگر چسبندگی به تنهایی رخ داده باشد و بیماری های ژنتیکی دیگری با آن همراه نباشد، کودک در آینده مشکلی برای انجام کار و فعالیت در جامعه نخواهد داشت. اما اگر جراحی انجام نشود و یا چسبندگی بسیار شدید باشد به گونه ای که تمامی انگشتان به هم چسبیده باشند و جراحی موفقیت آمیزی انجام نگیرد، کودک در استفاده از دست و انگشتان ناتوان شده و ممکن است آینده ی تحصیلی و شغلی او تحت تأثیر قرار بگیرد، علاوه براین به دلیل زشت بودن ظاهر دست، اعتمادبه نفس او برای حضور در اجتماع کاهش پیدا می کند. معمولا چسبندگی انگشتان پا، مشکل خاصی ایجاد نمی کند و آینده ی فرد را تحت تأثیر قرار نمی دهد مگر در مواردی که شدت چسبندگی به گونه ای باشد که راه رفتن فرد را با اختلال مواجه کند.

عوارض عدم جراحی

اگر جراحی جداسازی انگشتان به موقع انجام نشود احتمال بروز برخی مشکلات که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت وجود دارد. برخی از عوارض عدم درمان عبارت اند از:

• اختلال در کارهای روزمره مانند غذاخوردن، بستن بند کفش، نوشتن و... به علت محدود و یا غیرممکن شدن حرکت انگشتان دست
• اختلال در عصب دهی و جریان خون به انگشتان و کاهش حس انگشتان
• تجمع باکتری ها در زیر پوست و ایجاد عفونت
• ایجاد درد، محدودیت حرکتی و سفت شدن مفاصل انگشتان
• تحت تاثیر قرار دادن زیبایی ظاهر دست و پا و کاهش اعتمادبه نفس کودک
• سخت شدن جراحی در سنین بالا به دلیل استحکام استخوان و ثابت شدن شکل بافت نرم و عضلات به هم چسبیده

می توان از چسبندگی انگشت پیشگیری کرد؟

این عارضه بیشتر به علت مشکلات ژنتیکی رخ می دهد، به همین دلیل پیشگیری از آن تقریباً غیرممکن است، اما می توان در صورت وجود سابقه ی سندروم سینداکتیلی در خانواده، با مشاوره ژنتیک و عدم استعمال سیگار، الکل و برخی داروها در دوران بارداری احتمال انتقال آن را به نسل بعد کاهش داد.

سخن آخر

چسبندگی انگشتان در صورتی که شدید نباشد جای نگرانی ندارد زیرا با یک جراحی به موقع و نسبتا سرپایی درمان می شود. پس از تشخیص این عارضه حتما با پزشک برای زمان درست جراحی مشورت نمایید تا زمان طلایی آن را از دست ندهید.