در رفتگی مادرزادی لگن در نوزادان و درمان آن

در رفتگی مادرزادی لگن به حالتی اطلاق می گردد که نوزاد با لگن ناپایدار به دنیا می آید. نام دیگر این عارضه دیسپلازی لگن می باشد.

دررفتگی مادرزادی لگن چیست؟

در رفتگی مادرزادی لگن در ناحیه ی مفصل ران (Congenital Hip Dislocation یا CDH) و یا دیسپلازی لگن (Developmental Dysplasia of the Hip یا DDH)، در دسته ی بیماری های مادرزادی قرار می گیرد. که در آن سر استخوان ران به درستی در حفره ی استابولوم قرار نگرفته است. در اکثر نوزادان و یا افرادی که دچار دررفتگی لگن هستند، حفره استابولوم به درستی در دوران جنینی شکل نگرفته و یا عمق کافی ندارد تا سر استخوان ران را در خود جای دهد. در بعضی موارد سر استخوان ران در حین تولد کاملا خارج از حفره ی استابولوم است که به آن دررفتگی مادرزادی می گویند.

در برخی دیگر، سر استخوان ران داخل حفره قرار دارد اما به دلیل ناپایداری، به راحتی از داخل آن خارج می شود. در بعضی مواقع این ناپایداری با رشد بچه بیشتر می گردد. تمامی نوزادان بلافاصله بعد از تولد توسط متخصص اطفال و با استفاده از تست های تشخیصی برای تشخیص این عارضه معاینه و ارزیابی می شوند.

علل دررفتگی مادرزادی لگن

علت اصلی این بیماری در بیشتر مواقع ناشناخته می باشد. اما کم عمق بودن و به درستی تشکیل نشدن حفره ی استابولوم می تواند یک علت برای این عارضه باشد. برخی مطالعات در این زمینه، شل بودن کپسول مفصلی را علت بروز این بیماری می دانند. از جمله عوامل دیگر در ایجاد این عارضه، کاهش مایع آمنیوتیک در رحم مادر، زایمان بریچ (زمانی که کودک با پا به دنیا می آید) و سابقه ی خانوادگی می باشد. در زایمان های اول که فضای رحم مادر کم می باشد احتمال ایجاد دررفتگی لگن بیشتر می شود.

برای پیشنهاد خرید لباس عید نوزادی کلیک کنید.

میزان و شیوع آن

میزان شیوع آن در نوزادان دختر بیشتر از پسران است (نسبت 9 به 1). در نیمی از موارد، بیماری به صورت دوطرفه می باشد. وجود ناهنجاری های مادرزادی دیگر نظیر تورتیکولی یا گردن کجی و پاچنبری در نوزاد منجر به افزایش شانس دررفتگی لگن می گردد.

علائم و تشخیص آن

این عارضه در نوزادان به طور معمول علائمی ندارد، به همین دلیل باید به طور منظم توسط پزشک مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرد.

قصه های کوتاه قبل خواب برای کودکان

مهم ترین علائم در نوزادن تا سه ماهگی:

• غیر قرینه بودن چین های کشاله ی ران نوزاد، به طوری که چین های کشاله ی ران در سمت دررفته بیشتر است البته این در مواقعی است که دررفتگی به صورت یک طرفه باشد.

• محدودیت حرکتی در مفصل ران که منجر به این می شود تا دو ران کودک به خوبی باز نشده و تعویض پوشک بچه را مشکل کند.

• مثبت شدن تست ارتولانی و بارلو (Ortolani And Barlow Test)، که توسط پزشک انجام می شوند. برای انجام این تست ها، نوزاد به پشت روی تخت معاینه خوابانده می شود و پزشک با فشار دست مفصل ران را جا می اندازد اما با برداشتن فشار مفصل دوباره به حالت قبل بر می گردد (مفصل مجددا در می رود).

مهمترین علائم بعد از سه ماهگی کودک:

• محدودیت در حرکات مفصل ران: در این زمان دور شدن ران که به آن ابداکسیون می گویند محدود تر شده و نمی توان به راحتی ران های کودک را از هم دور کرد.
• در این دوره تست ارتولانی و بارلو قابل انجام نیست، یعنی با فشار دست مفصل جا نمی افتد.
• در قسمت بیرونی (خارجی) لگن بچه برجستگی تروکانتر بیشتر شده و از حد معمول برجسته تر است.
• در درفتگی لگن یکطرفه، کوتاهی اندام در سمت دررفته دیده می شود. که برای تششخیص آن تست گالزی (Galezzi Test) انجام می شود. (طریقه ی انجام تست گالزی: کودک را به پشت خوابانده و زانوهایش را خم می کنیم، طوریکه کف پاهای کودک روی زمین قرار بگیرند، در حالتی که اندام دچار کوتاهی شده باشد زانوی سمت دررفته پایین تر از سمت سالم است)

• لنگش: دیر راه افتادن کودک و لنگیدن در حین راه رفتن یکی دیگر از علائم دررفتگی می باشد. زمانی که دررفتگی به صورت یک طرفه باشد، راه رفتن ترندلنبرگ (Trendelenburg Gait) در این کودکان دیده می شود. در این حالت حین راه رفتن وقتی که کودک پای سالم را از روی زمین بر می دارد و تکیه ی خود را روی سمت بیمار می اندازد، تنه ی خود را به سمت بیمار خم می کند. زمانی که دررفتگی به صورت دو طرفه باشد راه رفتن اردک وار (Waddling Gait) رخ می دهد. یعنی در حین راه رفتن هر پایی که زمین گذاشته می شود تنه به همان سمت خم می گردد.
• افزایش گودی کمر حین ایستادن، به خصوص در نوع دوطرفه

تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن

معمولا 72 ساعت پس از تولد لگن نوزاد بخشی از معاینه جسمی می باشد که انجام می شود. در این معاینه حرکات مفصل ران به آرامی حرکت داده می شود تا هرگونه مشکل بررسی شود. علایم موارد زیر را شامل می شود.

• تفاوت در قد پاها
  
• لنگ زدن کودکان بزرگ
  
• شنیدن صدای تیک در زمان معاینات پس از تولد
  
• عدم تقارن بافت های چربی را در قسمت های بالایی و باسن
  
• در کودکان بزرگ تر انحنای شدید ستون فقرات می تواند سبب در رفتگی لگن شود
  
• عدم تقارن حرکات لگن و کوتاه بودن یکی از پاها نسبت به دیگری در 3 ماهگی

بعد از معاینات بالینی توسط پزشک متخصص، برای تشخیص قطعی از رادیوگرافی ساده و سونوگرافی استفاده می شود.

خرید لباس نوزادی دخترانه و پسرانه

درمان دررفتگی مادرزادی لگن

بهتر است درمان در نوزادان بلافاصله پس از تشخیص صورت گیرد. بهترین زمان پس از زایمان است. هرچه درمان زودتر شروع شود، ساده تر، راحت تر و در مدت زمان کم تری نتیجه مطلوب حاصل می شود. تاخیر در درمان این بیماری جایز نمی باشد. نوع درمان براساس اینکه در چه سنی تشخیص صورت بگیرد متفاوت است، هرچه سن بالاتر برود نتیجه ی درمان نامطلوب تر می گردد.

درمان در سنین نوزادی و بلافاصله شامل چه مواردی است؟

استفاده از پاولیک هارنس (Pavlic Harness)، نوعی کمربند با باند های الاستیک که در اطراف کمر، لگن و پاهای کودک قرار می گیرد و لگن نوزاد را در موقعیت صحیح برای جا افتادن قرار می دهد. در این حالت سر استخوان ران درون حفره ی استابولوم قرار می گیرد، با رشد بهتر بعد از مدتی سر استخوان ران به طور پایدار درون حفره قرار می گیرد. این نوع درمان تا حداکثر شش ماهگی جوابگو می باشد. به طور معمول زمانی که کودک شروع به نشستن و چهار دست و پا رفتن می کند (سنین 4-6 ماهگی) این روش درمانی دیگر موثر نیست و باید روش های دیگر را برای درمان به کار برد.

درمان در سنین 6-18 ماهگی:

در این زمان درمان مشکل تر شده و پزشک با استفاده از بیهوشی در اتاق عمل مفصل ران را در جای صحیح خود قرار می دهد، در این زمان از گچ اسپایکا (Spica Cast) استفاده می شود، یعنی تنه و اندام های تحتانی کودک در یک قالب گچی در موقعیت صحیح قرار می گیرند.

جراحی در این سن به دو روش باز و بسته صورت می گیرد.

جراحی بسته: بدون نیاز به ایجاد برش های بزرگ روی ران، سر استخوان ران داخل مفصل قرار می گیرد

جراحی باز: روی کشاله ی ران برشی ایجاد شده و جراح به طور مستقیم سر استخوان ران را درون مفصل قرار می دهد.

توجه: در کودکان بالای 18 ماه، معمولا جا اندازی بسته جوابگو نیست و باید جراحی باز صورت بگیرد.

آیا پیشگیری از این عارضه ممکن است؟

خیر پیشگیری ممکن نیست، تنها چیزی که اهمییت دارد زمان مناسب جهت تشخیص و درمان است، که با معاینات مکرر توسط پزشک میسر می گردد.

در پایان...

80-90 درصد کودکانی که با این عارضه به دنیا می آیند با درمان های به موقع و موثر بهبود پیدا می کنند، البته بسته به میزان شدت در رفتگی متغیر است. لازم به ذکر است تا چند سال پس از درمان اولیه (چه در موارد درمان جراحی و چه غیر جراحی)، کودک باید تحت نظر پزشک باشد. توجه داشته باشید در صورتی که درمان به موقع و در سال های اولیه صورت نگیرد، در بزرگسالی منجر به آرتروز، لنگش و دردهای شدید می گردد.

Jan Mohammadi N. Epidemiology of congenital dysplasia or dislocation of the hip (CDH) in newborns، Babol، 1996-97. J Babol Univ Med Sci 2001; 3 (2) :27-31